Louise Colet

Louise Colet
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Louise Révoil
Jaiotza	Aix-en-Provence eta Hôtel d'Antoine (en) , 1810eko abuztuaren 15a
Herrialdea	Frantzia
Lehen hizkuntza	frantsesa
Heriotza	Parisko 5. barrutia, rue des Écoles (en) eta Paris, 1876ko martxoaren 8a (65 urte)
Hobiratze lekua	Verneuil-sur-Avre
Familia
Ezkontidea(k)	Hippolyte-Raymond Colet (en)
Bikotekidea(k)	ikusi Alfred de Musset Gustave Flaubert
Familia	ikusi Pierre Révoil (en) (koinatu, lehengusu edo lehengusina txiki)
Hezkuntza
Hizkuntzak	frantsesa
Jarduerak
Jarduerak	poeta, salonnièrea, idazlea eta editorea
Lantokia(k)	rue Henry-Monnier (en)
Jasotako sariak	ikusi Prix d'Académie Prix Lambert  (1857)

Louise Colet, Louise Révoil jaiotzean, (Aix-en-Provence, 1810eko irailaren 15a – Parisko 5. barrutia, 1876ko martxoaren 8a) olerkaria eta femme de lettres (literatura-areto bat zuen emakumea) frantses bat izan zen.

Biografia

Louise Révoil^{[oh 1]} 1810eko irailaren 15ean jaio zen, Aix-en-Provenceko Hôtel d'Antoine jauregian,^{[1][oh 2][2]} Louiseren aita eraikinaren ekialdeko hegalean zegoen herriko postetxearen zuzendaria baitzen^{[3][oh 3]}.

Louise Révoil 1834ko abenduaren 5ean Mouriès-en ezkondu zen Hippolyte-Raymond Colet musikografo eta konpositorearekin,^[4] Parisko Musika Kontserbatorioko konposizio-irakaslea. Ezkondutakoan, Parisa joan zen bizitzera.

Parisera iritsi eta urtebetera, 1835ean, Louise Coletek bere poemak argitaratu eta Akademia Frantsesak emaniko bi mila liberako saria jaso zuen. Guztira, Akademiaren lau sari jaso zituen. Coletek Bréda kaleko 2. zenbakian^{[oh 4]} literatura-areto bat izan zuen. Bertan, sarritan elkartzen ziren Parisko mundu literarioko izen handiak, hala nola, Victor Hugo, Alfred de Musset, Alfred de Vigny eta Charles Baudelaire; eta baita hainbat margolari eta politikari ere.^[5]

1840an, Alphonse Karr kazetariak, Louise haurdun zela, Victor Cousin maitaleari egotzi zion umearen aitatasuna Une piqûre de Cousin (Cousinen ziztada) izeneko artikuluan. Louise Coletek, amorru bizian, sukaldeko aizto batekin eraso egin zion eta bizkarrean sastakatu zuen. Alphonse Karrek ihes egin ahal izan zuen, urratu txiki bat baino ez zuela, baina ez zuen inongo salaketarik jarri.^[6] Erasoan erabilitako labana apalategi batean ikusgarri jarri besterik ez zuen egin, baina inskripzio hau zuela: “Madame Louise Coletek emana (bizkarrean)” .^[7]

Adèle Grasset margolariak, 1842an, Louise Colet eta bere alaba Henrietteren erretratua egin zuen. Margolana Aix-en-Provenceko Granet Museoan dago.

1844an, Louise Coletek Tommaso Campanellaren Œuvres choisies-en itzulpena argitaratu zuen. 1840. eta 1850. urteetan, bere lanek hainbat literatura-sari entzutetsu lortu zituzten, besteak beste, Akademia Frantsesaren Saria.

1846an Gustave Flaubert, orduan gazte ezezagun bat baino ez zena, ezagutu zuen James Pradier margolariaren tailerrean.^[5] Flaubertek 25 urte zituen, eta Coletek 36. Maitale egin ziren,^[8] baina harremanak ez zuen iraun. 1847an, senarra utzi zuen, eta horren ondorioz, bizimodua ateratzeko, inoiz baino gehiago eta azkarrago idatzi behar izan zuen, eskaerak onartuz. Bere oharretan kontatzen zuen irmoki borrokatu behar izan zuela bere independentziari eusteko eta gizon idazleen aintzatespena lortzeko.^[8]

Louise Coletek harremana izan zuen Charles Fourier filosofo eta sozialista utopikoaren jarraitzaileekin. Haietako asko bere aretora joan ohi ziren; Leconte de Lisle poeta, adibidez. 1852an liburu bat argitaratu zuen Mettrayko nekazaritza- eta espetxe-koloniari buruz, 1839an gaizkile gazteak birgaitzeko sortutako establezimendua. Fanny Chéron pintorea Louise Coleten aretora joan ohi zen bere aita Amadeo bibliofiloarekin. Henrietteren hamabi urteko erretratua egin zuen.^[9]

Frantziako Institutuak Lambert saria eman zion 1857an.^[10]

1876ko martxoaren 8an hil zen bere etxean, Parisko rue des Écoles kalean,^[11] Verneuil-en egun batzuk igaro ondoren etxera bueltatu zenean^[7]. Louise Colet Verneuil-sur-Avreko hilerri zaharrean lurperatuta dago^[12], han bizi baitzen alaba.^[13] Gaur egun, bere hilobia abandonaturik dago.^[14]

Hil osteko aitorpena

Bere garaian ospea eta arrakasta literarioa izan zituen arren, Louise Coleten lanen ezagutzak gainbehera handia izan zuen XX. mendean: gaur egun, literaturaren historiako testu-liburu gehienetan ez da bere izena agertzen.^[5] 1856tik aurrera Gustave Flaubertekiko harremanak izan zuen haustura zailak zerikusirik izan zezakeen Coleten ahanzturarekin, Flaubertek herraz laidoztatu baitzuen bere maitale izan zenaren obra, nahiz eta Victor Hugo bezalako beste handi batzuek goretsi zuten.^[5] 2015ean berriro argitaratu dira bere bi eleberri: Un drame dans la rue de Rivoli eta Une Histoire de soldat.^[5] 2021eko urtarrilean, Frantziako Liburutegi Nazionalak 1859an argitaraturiko Lui eleberria nabarmendu zuen.^[8]

Esker onak

• 2014ko maiatzaren 26an, Grenobleko Udalak Louise Colet izena eman zion Vigny Musset auzoko plaza berri bati.^[15]

• Verneuil-sur-Avre-n, Le Paradis urbanizazioko kale batek bere izena du 1991tik.^[14]

Lanak

Poesia

• Fleurs du midi, bilduma, 1836. [1]
• Penserosa, bilduma, 1839. [2]
• À ma mère, olerkia, 1839.
• Le Musée de Versailles, olerkia, 1839 (Frantziako Akademiaren saria). [3]
• Les Funérailles de Napoléon, olerkia, 1840. [4]
• Poésies de Mme Louise Colet, bilduma, 1842. [5]
• Le Monument de Molière, olerkia, 1843. [6]
• L'empereur de Russie auprès de sa fille mourante, olerkia, 1845. [7]
• Le marabout de Sidi-Brahim, poème dédié à l'armée, olerkia, 1845. [8]
• Les Chants des vaincus, bilduma, 1846. [9]
• Ce qui est dans le cœur des femmes, bilduma, 1852. [10]
• La colonie de Mettray, olerkia, 1852 (Frantziako Akademiaren saria). [11]
• Le Poème de la Femme, lehen errezitazioa, "La Paysane", 1853. [12]
• Le Poème de la Femme, bigarren errezitazioa, "La Servante", 1854. [13]
• L'Acropole d'Athènes, olerkia, 1854 (Frantziako Akademiaren saria).
• Ce qu'on rêve en aimant, suivies de L'Acropole d'Athènes, bilduma, 1854. [14]
• Quatre poèmes couronnés par l'Académie française, Le Musée de Versailles, Le Monument de Molière, La Colonie de Mettray, L'Acropole d'Athènes, bilduma, 1855.
• Le Poème de la Femme, hirugarren errezitazioa, "La Religieuse", 1856. [15]

Prosa

• L'Institutrice, 1840. [16]
• La jeunesse de Mirabeau, 1841.
• Deux mois d'émotion, 1843. [17]
• Les Cœurs brisés, 2 liburuki, 1843. [18]
• Historiettes morales, 1844. [19]
• Folles et saintes, 1844.
• Le Marquis d'Entrecasteaux, 1849. [20]
• Une Histoire de soldats, 1856. [21]
• Un Drame dans la rue de Rivoli, 1857. [22]
• Lui, roman contemporain, 1858. [23]
• Le Comte de Landevès suivi de la Marquise de Gange, 1858. [24]
• Enfances célèbres, 1862. [25]
• L'Italie des Italiens, 4 volumes, 1862-1864. [26]
• Les Derniers marquis, deux mois aux Pyrénées, 1866. [27]
• Les Derniers abbés, 1868.
• Ces Petits messieurs, 1869. [28]

• La vérité sur l'anarchie des esprits en France, 1873. [29]
• Edgar Quinet, l'esprit nouveau, 1875. [30]
• Les Pays lumineux, 1879. [31]
• Madame Hoffmann Tanska. [32]
• Un Amour en province.
• Madame Duchatelet.

Antzerkia

• La jeunesse de Goethe, ekitaldi bakarreko komedia. 1839.
• Charlotte Corday et Madame Roland, agerraldi dramatikoak, 1842. [33]
• Une famille en 1793, bost ekitaldiko drama neurtitzetan. La Presse-n 1850eko irailaren 10etik 16ra folletoian argitaratua.

Opera

• L'Abencérage, bi ekitaldiko opera. Louise Coleten libretoa eta Hippolyte Coleten musika, 1837.

Itzulpena

• Tommaso Campanella, Œuvres choisies (choix de lettres, de poèmes, et La Cité du Soleil), 1844. Éditions Ressouvenances argitaletxeak 1998an argitaratuak.

Oharrak

Erreferentziak

• Artikulu hau, osorik edo zatiren batean, frantsesezko wikipediako «Louise Colet» artikulutik itzulia izan da, 2022-11-23 data duen 198906927 bertsioa oinarritzat hartuta. Sartze-datarik ez duten erreferentziak, edo 2022-11-23 baino lehenago datatuak, jatorrizko artikulutik ekarri dira itzulpenarekin batera.

Bibliografia

• Thierry Poyet (zuz), Louise Colet ou l’éclectisme littéraire. Une écrivaine parmi des hommes, Paris, Classiques Garnier, coll. La Revue des lettres modernes, 2020 ISBN 9782406105763, 347 or.
• Francine du Plessix Gray, Mon cher volcan, ou, La vie passionnée de Louise Colet, J.-C. Lattès 1995, ISBN 978-2-7096-1567-9.
• Gustave Flaubert, Lettres à Louise Colet Bibliothèque électronique de Lisieux webgunean; eta Magnard 2003, ISBN 978-2-210-75462-1.
• Joëlle Gardes, Louise Colet : Du sang, de la bile, de l'encre et du malheur, Paris, Éditions de l'Amandier, 2015, 184 or. (ISBN 978-2-35516-275-6).
• Louise Colet, Un drame dans la rue de Rivoli, suivi d’Une histoire de soldat, Vebret-en hitzaurrea, Archipoche, «Classiques d’hier et d’aujourd’hui» bilduma, 2014, 315 or.
• Micheline Bood eta Serge Grand, L’Indomptable Louise Colet, Paris, Pierre Horay, 1986, 239 or. (ISBN 978-2-7058-0169-4, OCLC 479986028).
• Jean-Paul Clébert, Louise Colet : la muse, Paris, Presses de la Renaissance, 1986, 365 or. (ISBN 978-2-85616-388-7, OCLC 242019482).

Ikonografia

• Avignongo Calvet museoak Louise Coleti buruzko funts bat du. Bertan ikus daitezke, besteak beste, Franz Woltrecken brontzezko domina bat (1800-1847), Hippolyte Ferraten brontzezko beste medailoi bat, Parisko Montmartreko hilerriko senarraren hilobiaren erreplika.

Kanpo estekak

• Autoritateen kontrola:
  • International Standard Name Identifier^{[Betiko hautsitako esteka]}
  • Bibliothèque nationale de France
  • Biblioteca Nacional de España
  • WorldCat
• Hiztegi edo entziklopedia jeneralalistetako informazioa:
  • Dictionnaire universel des créatrices
  • Encyclopædia Britannica
  • Gran Enciclopèdia Catalana
• Arte Ederrei buruzko informazio iturriak:
  • (en) British Museum  
• Musikari buruzko informazio iturriak:
  • (en) International Music Score Library Project
  • (en) MusicBrainz
  • (en + de) Répertoire international des sources musicales  
• Espektakuluei buruzko informazio iturriak:
  • Les Archives du spectacle  
• Louise Coleten lineako testuak Lisieuxeko liburutegi elektronikoan:
  • Qui est elle? (1842)
  • Diane, argitaratu gabeko nobela baten zatia (ca 1850)
  • L'Institutrice (1840).
• Enfances célèbres by Louise Colet Lineako testuak.

• Datuak: Q442928
• Multimedia: Louise Colet / Q442928