Martin Scorsese

Martin Scorsese
Irudi gehiago
Epaimahaiko presidentea Cannesko Zinemaldian ← Isabelle Adjani - David Cronenberg →
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Martin Charles Scorsese
Jaiotza	Queens, 1942ko azaroaren 17a (81 urte)
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak  Italia
Talde etnikoa	siziliar amerikarra
Lehen hizkuntza	ingelesa
Familia
Aita	Charles Scorsese
Ama	Catherine Scorsese
Ezkontidea(k)	Laraine Marie Brennan  (1965 -  1971) Julia Cameron  (1976 -  1978) Isabella Rossellini  (1979 -  1982) Barbara De Fina  (1985 -  1991) Helen Schermerhorn Morris  (1999 -
Seme-alabak	ikusi Cathy Scorsese Francesca Scorsese (en) Domenica Cameron-Scorsese
Hezkuntza
Heziketa	New Yorkeko Unibertsitateko Tisch Arte-Eskola Cardinal Hayes High School (en)
Hizkuntzak	ingelesa
Irakaslea(k)	Haig P. Manoogian (en)
Jarduerak
Jarduerak	film-zuzendaria, zinema aktorea, zinema ekoizlea, gidoilaria, film-muntatzailea, ahots-aktorea, telebista zuzendaria eta errealizadorea
Altuera	160 zentimetro
Enplegatzailea(k)	New Yorkeko Unibertsitatea
Jasotako sariak	ikusi Zuzendari onenaren Oscar Saria  (2007) : The Departed Directors Guild of America Award Light of Truth Award  (1998) Library of Congress Living Legend Cecil B. DeMille Saria  (2010) Kennedy Center Honors AFI Life Achievement Award  (1997) Praemium Imperiale  (2016) Princetongo Unibertsitateko honoris causa doktoregoa Urrezko Globo Sariak  (2003) : Gangs of New York Britannia Awards  (1993) Urrezko Palma  (1976) : Taxi Driver Urrezko Hartza  (1995) Zuzendari onenaren saria  (1986) : After Hours (filma) Silver Lion  (1990) : Goodfellas Zuzendari onenaren Urrezko Globo Saria  (2011) : Hugo Zuzendari onenaren Urrezko Globo Saria  (2006) : The Departed Grammy Award for Best Music Film  (2005) : No Direction Home (en) Honorary César  (2000) BAFTA Award for Best Film  (1991) : Goodfellas BAFTA Award for Best Adapted Screenplay  (1991) : Goodfellas BAFTA Award for Best Direction  (1991) : Goodfellas Academy Fellowship Award  (2012) Knight Grand Cross of the Order of Merit of the Italian Republic Fellow of the American Academy of Arts and Sciences National Board of Review Award for Best Film Izarra Hollywoodeko Ospearen pasealekuan Dallas-Fort Worth Film Critics Association Award for Best Director  (2004) : The Aviator Ohorezko Legioko ofiziala  (2005eko urtarrilaren 6a) Dallas-Fort Worth Film Critics Association Award for Best Director  (2006) : The Departed Primetime Emmy Award for Outstanding Directing for a Drama Series  (2011) : Boardwalk Empire Arteetako Asturiasko Printzesa saria  (2018) Evelyn F. Burkey Award The George Pal Memorial Award Honorary Golden Bear  (2024)
Influentziak	Howard Hawks
Kidetza	Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia Writers Guild of America, West (en) Directors Guild of America (en)
Mugimendua	New Hollywooda
Genero artistikoa	film dramatikoa krimenezko filma thrillerra ekintza-filma
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	katolizismoa

Martin Charles Scorsese (1942ko azaroaren 17a, New York) Ameriketako Estatu Batuetako zinema zuzendari, gidoigile eta ekoizlea da.^[1]

Kritika onak sarri jasota, adituek gerra ondoko zuzendari onenetakotzat jo ohi dute. Bost izendapenen ostean, 2007an Oscar saria irabazi zuen azkenean.^[2] Bere ibilbidean zehar, zuzendari onenaren kategorian Oscar sarietarako bederatzi aldiz izendatu dute —kategoria horretan izendapen gehien lortu dituen eta gaur egun bizirik dagoen zuzendaria da—, eta historiako bigarrena.^[3]

Bere filmetan auzi batzuk jorratu ditu, hala nola italiar nortasuna Ameriketako Estatu Batuetan, errua eta erredentzioa Eliza Katolikoan, matxismoa eta bortizkeria... ^[4]

Zinemagintzan 1967tik dihardu. Harenak dira historiako zenbait harribitxi, AEBetako krimen antolatuari lotutako Godfellas (1990) eta The Departed (2006) tartean, Mafiaren gaia beti izan du gogoko, eta adibidez, Charles Brandten I Heard You Paint Houses liburuan oinarrituta, 2019an hiru ordu eta erdiko The Irishman film arranditsua egin zuen.^[5]

Ibilbidea

Zinemagile gisa trebatzen ari zela, New Yorkeko Unibertsitatean graduatu eta gutxira, lehen film laburrak eta Who's That Knocking at My Door (1967) film luzea egin zituen. Ondoren, kritikaren arreta erakarri zuen Mean Streets gangster-zintarekin (1973): hor hasi zen nabaritzen zuzendari gisa zuen estiloa. Hollywood Berriaren osagai gisa katapultatzea lortu zuen gero, Taxi Driver (1976) eta Raging Bull (1980) film dramatikoak zuzendu zituenean. Film horiek ospea sendotu zioten, Robert de Niroren arrakastari esker. Hamar urteko emaitza apalen ondoren, bere mailarik onenera itzuli zen Goodfellasekin (1990).^[6]

Nahiz eta Goodfellas, Casino (1995) edo The Irishman (2019) gangster-filmak zuzentzeagatik ezaguna izan, Scorsesek gaitasuna frogatu du hainbait arlo desberdin lantzen.^[7] Horrela, haren filmografiak New York, New York (1977) drama musikala eta The King of Comedy (1983) eta After Hours komedia beltzak hartzen ditu. Haren lana ez da eztabaidetatik kanpo egon, hala nola, The Last Temptation of Christ (1988) filmean sortutakoa, edo Kundun (1997) filmaz Txinako gobernu komunistak ireki zuena. XXI. mendean, haren lan historikoek aurrekontu handiagoa lortu zuten eta, kasu batzuetan, aurrekaririk gabeko arrakasta komertzialak ere lortu zituen.^[8]

Gangs of New York (2002) drama historikoak Leonardo DiCapriorekin izandako lankidetzaren hasiera markatu zuen. DiCapriok sei film luzetan parte hartu zuen, besteak beste, The Aviator (2004) biografikoan, The Departed (2006)^[9] thriller poliziakoan, Shutter Island thriller psikologikoan (2010) eta umore beltzezko The Wolf of Wall Street satiran (2013).^[10][11] Gainera, Scorsese garai hartan Hugo abentura-drama (2011) eta Silence drama historikoa (2016) zuzendu zituen.

Hainbat urtetan Izendapen ugari jaso ondoren, Scorsesek Zuzendari onenaren Oscar saria irabazi zuen The Departed-en egindako lanari esker (2006). Zuzendari onenaren Oscar sarirako hamar Izendapenekin,^[12] bizirik dauden zuzendarien artean kategoria horretan izendapen gehien lortu dituena da, eta historiako bigarrena. Oscar sariaz gain, beste sari ugari ere jaso ditu, besteak beste, Urrezko Globo saria, BAFTA, Primetime Emmy saria, SAGUES, Urrezko Palma, zuzendari onenaren Canneseko Zinemaldiaren saria eta Veneciako Zilarrezko Lehoia. Kultur eragin handien izan duten zuzendarietako bat bihurtu da, eta, Roger Ebert zinema-kritikariaren iritziz, «jarduneko zuzendari estatubatuar onena» da.^[13] Haren filmetako batzuk inoiz izan diren onenetako gisa hautatu dituzte American Film Institutek edota Sight and Sound eta Empire aldizkariek.^[14]

Fikziozko film luzeak zuzentzeaz gain bestelako lanak ere egin ditu zinemagintzan. Hasieran, muntatzaile-lanak egin zituen, Woodstock (1970)^[15] dokumentalean parte hartu zuen, eta John Cassavetes-ek aukeratu zuen Minnie and Moskowitz (1971) filmean soinua editatzeko laguntzaile gisa lan egiteko.^[16] Telebista-munduan, zuzendari exekutiboa izan zen eta HBO Boardwalk Empire (2016) serieetako kapitulu pilotuak zuzendu zituen. Musikazale zenez, gai horri buruzko dokumental-sorta zabala zuzendu zuen, besteak beste, The The Last Waltz (1978), musika-dokumental onenetakotzat jotzen dena.^[17] Beste hauek ere zuzendu zituen: No Direction Home (2005), Shine a Light (2008), George Harrison: Living in the Material World (2011) eta Rolling Thunder Revue: A Bob Dylan Story by Martin Scorsese (2019). Era berean, 1990rean sortutako The Film Foundation erakundearen bidez, filmak zaintzeko ahaleginetan dihardu.^[18][19]

Filmografia

Taula honetan ikus daitezke filmaren bi aktore, enpresa ekoizlea eta beste izenburuak beste hizkuntza batera itzuli bada (gaztelania, frantsesa, euskara, katalana edo galiziera):

Erreferentziak

Kanpo estekak

• Martin Scorseseren bikoiztasunaz (euskaraz)
• (Ingelesez)Martin Scorsese zinema zuzendari, gidoilari eta ekoizleareen IMDBko fitxa irakurgai

• Datuak: Q41148
• Multimedia: Martin Scorsese / Q41148