De mulieribus claris

De mulieribus claris (Over beroemde vrouwen) is een verzameling van levensbeschrijvingen van beroemde historische, Bijbelse en mythische vrouwen geschreven door Giovanni Boccaccio in Certaldo tussen de zomer van 1361 en die van 1362. Het was opgedragen aan Andrea Acciaiuoli, gravin van Altavilla en zus van zijn goede vriend Niccolo Acciaiuoli. Het was de eerste verzameling van biografieën van vrouwen die in de westerse literatuur tot stand kwam.^[1] Boccaccio bleef het werk aanpassen tot aan zijn dood in 1375.

Ontstaan

In het voorwoord schreef Boccaccio dat hij dit werk ondernam geïnspireerd door het werk van zijn vriend Petrarca over beroemde mannen, De viris illustribus. Dat zette hem aan een gelijkaardig werk te schrijven over beroemde vrouwen om voor het nageslacht de herinnering te bewaren aan vrouwen die bekend waren om hun grote daden. Hij voelde zich verplicht zowel de daden van slechte als van goede vrouwen te beschrijven, omdat volgens hem de weerzin die gewekt zou worden door de daden van slechte vrouwen des te meer zou aanzetten tot de deugdzaamheid getoond door de goede vrouwen.^[1]

Het werk ontstond volgens de studie van Zaccaria in negen fases.^[2] De hoofdmoot, een voorwoord en 102 hoofdstukken, werden geschreven in Certaldo in de zomer van 1361. In juni 1362 wordt hij uitgenodigd naar Napels door zijn vriend Niccolo Acciaiuoli. In Napels schrijft hij de opdracht aan Andrea Acciaiuoli, maar hij beschouwde zijn werk nog niet als voltooid. Vervolgens schrijft hij de huidige hoofdstukken XXXI en LXXX en aan enkele reeds bestaande hoofdstukken voegt hij moraliserende secties toe. Boccaccio zou overwogen hebben om het boek op te dragen aan koningin Johanna van Napels, maar zag daar uiteindelijk van af. Hij gaat nog jaren verder met het maken van kleine aanpassingen en het is pas tegen het einde van zijn leven dat hij een kopie maakt in een goed leesbaar script.^[3]

Omschrijving

Het werk bestaat in zijn finale versie uit 104 hoofdstukken met 106 biografieën. De huidige publicaties bevatten meestal 106 hoofdstukken, één per biografie, maar in het origineel waren XI en XII en XIX en XX samengevoegd omdat ze het levensverhaal van respectievelijk Marpesia en Lampedon en Orithya en Antiope beschreven, die nauw met elkaar waren verbonden.

Receptie en invloed

Het werk werd door de tijdgenoten van Boccaccio erg geapprecieerd, te oordelen naar de meer dan honderd manuscripten die bewaard zijn gebleven en gezien het feit dat het bijna onmiddellijk vertaald werd naar het vernaculair door Donato degli Albanzani en fra Antonio de San Lupido.^[4] Ook in gedrukte versie werd het werk zeer populair; de editio princeps werd gedrukt door Johann Zainer in Ulm in 1473 en er volgden talrijke andere incunabelen, zowel van de Latijnse versie als van vertalingen. De eerste editie in de Nederlanden was van Aegidius van der Heerstraten in Leuven in 1487. De eerste Nederlandse vertaling verscheen in 1525 bij Claes de Grave in Antwerpen.

Daarnaast inspireerde het werk ook tal van andere schrijvers zoals onder meer Christine de Pizan in haar Livre de la Cité des dames, en Geoffrey Chaucer was de eerste Engelse vertaler van een deel van het werk: zijn Monk's Tale van de Canterbury Tales bevat een vertaling van het volledige hoofdstuk van Zenobia uit de De mulieribus claris als een van de verhalen.^[5]^[6]^[7] Maar ook in de 15e en 16e eeuw waren er nog tal van auteurs die zich lieten inspireren door Boccaccio's werk, zoals Alonso van Cartagena in zijn De las mujeres ilustres, Thomas Elyot in zijn Defense of Good Women, Giovanni Sabbadino degli Arienti met Gynevera de la clare donne, Iacopo Filippo Forest met zijn De plurimis claris selectisque mulierbus en Jean Lemaire de Belges in zijn Couronne margaritique.^[5]

Bronnen

De enige bronnen die Boccaccio zelf opgeeft zijn de Bijbel, de apostel Paulus en Hieronymus, maar uit de tekst van de biografieën blijkt duidelijk dat hij gebruik maakte van de werken van de klassieke auteurs zoals Titus Livius, Ovidius, Vergilius, Valerius Maximus, Plinius de oudere, Publius Papinius Statius, Suetonius, Marcus Iunianus Iustinus, Lactantius en Orosius. Voor de biografieën van middeleeuwse dames gebruikte hij waarschijnlijk geschriften van tijdgenoten en kronieken.^[8]

De 106 beroemde vrouwen

1. Eva, de eerste vrouw volgens de Bijbel
2. Semiramis, een legendarische Assyrische koningin
3. Ops, de vrouw van Saturnus
4. Juno, de heerseres van de hemelen
5. Ceres, godin van de oogst en koningin van Sicilië
6. Minerva, een personificatie van de goddelijke macht van het verstand.
7. Venus, de Romeinse godin van de liefde en koningin van Cyprus
8. Isis, koningin en godin van Egypte
9. Europa, een Fenicische prinses op wie oppergod Zeus het wellustig oog liet vallen
10. Libya, koningin van Libië
11 en 12. Marpesia en Lampedo, koninginnen van de Amazones
13. Thisbe, een meisje uit Babylon
14. Hypermnestra, koningin van the Argiven en priesteres van Juno
15. Niobe, koningin van Thebe
16. Hypsipyle, koningin van Limnos
17. Medea, koningin van Colchis
18. Arachne, de spinster
19 en 20. Orithyia en Antiope, koninginnen van de Amazones
21. De Sibille van Erythrae
22. Medusa, de dochter van Phorcys en Ceto
23. Iole, de dochter van koning Eurytus van de mythische stad Oechalia.
24. Deianira, de vrouw van Herakles
25. Iocaste, koningin van Thebes
26. Almathea de Sibille van Cumaea
27. Carmenta, dochter van koning Ionius
28. Prokris, de vrouw van Cephalus
29. Argia, de vrouw van Polynices en dochter van koning Adrastus
30. Manto, de dochter van Tiresias
31. De vrouwen van de Minyers
32. Penthesilea, koningin van de Amazones
33. Polyxena, dochter van koning Priamus van Troje
34. Hecuba, koningin van Troje
35. Cassandra, dochter van koning Priamus van Troje
36. Clytemnestra, koningin van Mycene
37. Helena, de vrouw van koning Menelaos
38. Circe, dochter van de zon
39. Camilla, koningin van de Volsken
40. Penelope, de vrouw van Odysseus
41. Lavinia, koningin van Laurentum
42. Dido, of Elissa, koningin van Carthago
43. Koningin van Sheba, koningin van Ethiopië
44. Pamphile, de dochter van Platea
45. Rhea Ilia, een Vestaalse maagd
46. Tanaquil, de vrouw van koning Tarquinius Priscus
47. Sappho, dichteres van het eiland Lesbos
48. Lucretia, de vrouw van Lucius Tarquinius Collatinus
49. Tamyris, koningin van Scythië
50. Leaena, een hetaere
51. Atalja, koningin van Juda
52. Cloelia, een Romeinse maagd
53. Hippo, een Griekse vrouw
54. Megullia Dotata, een Romeinse vrouw
55. Veturia, een Romeinse vrouw
56. Thamyris, een Griekse schilderes
57. Artemisia I, koningin van Halicarnassus
58. Verginia, een Romeinse maagd, dochter van Virginius
59. Eirene, een Griekse schilderes
60. Leontium, een leerlinge van Epicurus
61. Olympias, koningin van Macedonië en moeder van Alexander de Grote
62. Claudia, een vestaalse maagd
63. Virginia, de vrouw van Lucius Volumnius Flamma Violens
64. Flora de godin van de lente en de bloemen
65. Een jonge Romeinse vrouw
66. Marcia, een Romeinse schilderes
67. Sulpicia, de vrouw van Quintus Fulvius Flaccus
68. Harmonia, de dochter van Gelon, zoon van Hiëro II van Syracuse
69. Busa of Canosa di Puglia, een dame van adel uit Canosoa in Puglia
70. Sophonisba, een Carthaagse, koningin van Numidië
71. Theoxena, dochter van prins Herodicus van Thessalië
72. Laodice van Cappadocia of Berenice, koningin van Cappadocië
73. Chiomara, de vrouw van Orgiagon the Galatiër
74. Aemilia Paula Tertia, de vrouw van Scipio Africanus
75. Dripetrua, de dochter van Laodice van Cappadocië
76. Sempronia, de dochter van Gaius Sempronius Gracchus
77. Claudia Quinta, een Romeinse vrouw
78. Hypsicratea, Koningin van Pontus
79. Sempronia, een Romeinse vrouw
80. De vrouwen van de Cimbri
81. Julia, dochter van Julius Caesar
82. Portia, dochter van Cato Uticensis
83. Curia, de vrouw van Quintus Lucretius
84. Hortensia, dochter van Quintus Hortensius Hortalus
85. Sulpicia, de vrouw van Lucius Cornelius Lentulus Crus
86. Cornificia, een Romeinse dichteres
87. Mariamne, koningin van Juda, de vrouw van Herodes de Grote
88. Cleopatra, koningin van Egypte
89. Antonia Minor, de dochter van Marcus Antonius
90. Agrippina, de vrouw van Germanicus
91. Paulina, een Romeinse vrouw
92. Agrippina, de moeder van keizer Nero
93. Epicharis, een vrijgekochte Romeinse slavin die deelnam aan een samenzwering tegen Nero
94. Pompeia Paulina, de vrouw van Seneca
95. Poppaea Sabina, de vrouw van Nero
96. Triaria, de vrouw van Lucius Vitellius
97. Faltonia Betitia Proba, een Romeinse christelijke dichteres
98. Faustina de Jongere, de vrouw van Marcus Aurelius
99. Julia Soaemias, Romeinse keizerin
100. Zenobia, koningin van Palmyra
101. Pausin Johanna, een legendarische vrouwelijke paus
102. Irene van Byzantium, keizerin van het Byzantijnse Rijk
103. Gualdrada, een meisje uit Florence
104. Constance, keizerin van het Heilige Roomse Rijk en koningin van Sicilië
105. Camiola Turinga, een Sienese rijke weduwe
106. Johanna I van Napels, koningin van Napels

Weblinks

Franse vertaling van De mulieribus claris op Gallica.

Mediabestanden

Zie de categorie De mulieribus claris van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

Bronnen

Boccaccio, Giovanni (2003). Famous Women. I Tatti Renaissance Library 1. Translated by Virginia Brown. Cambridge, MA: Harvard University Press

Referenties

↑ ^a ^b Boccaccio, Giovanni (2003). Famous Women. I Tatti Renaissance Library 1. Translated by Virginia Brown. Cambridge, MA: Harvard University Press, pp. XI.-XII.
↑ V. Zaccaria, "Le fasi redazionali del 'De mulieribus claris', Studi sul Boccaccio I, 1963, pp. 252-253.
↑ Virginia Brown, 2003, pp. XXIII.-XXIV.
↑ Virginia Brown, 2003, p. XXI.
↑ ^a ^b Virginia Brown, 2003, p. XXII.
↑ Piero Boitani, Chaucer and the Italian Trecento, Cambridge University Press, 1985, p. 272.
↑ David Wallace, Chaucerian Polity, Absolutist Lineages and Associational Forms in England and Italy, Stanford University Press, 1997, p. 339.
↑ Virginia Brown, 2003, p. XVIII.