Madonna del cardellino

Madonna met de distelvink
Kunstenaar	Rafaël
Jaar	1505–1506
Techniek	olieverf op paneel
Afmetingen	107 × 77 cm
Museum	Uffizi
Locatie	Florence
Portaal    Kunst & Cultuur

Madonna del cardellino (Nederlands: Madonna met de distelvink of Madonna met het puttertje) is een schilderij van Rafaël uit 1505-1506. Het werk van 107 bij 77 cm is te bezichtigen in het Uffizi in Florence, waar het na een restauratie die jaren duurde, in 2008 terugkeerde.

Onderwerp

In dit schilderij schikte Raphael de drie figuren, Maria, Christus en de jonge Johannes de Doper, in een driehoekige compositie. Dit deed hij ook bij andere schilderijen met de Madonna tijdens zijn Florentijnse periode. Ondanks deze strakke compositie, zien de figuren er heel natuurlijk uit.

De Madonna wordt jong en met een grote schoonheid afgebeeld. Zij kijkt op van haar boek, waarin een profetie staat van het bittere lot van haar zoon.^[1] Maria zit op een rots en is gekleed in rood en blauw. Rood staat voor de passie van Christus, en blauw staat symbool voor de kerk.^[2]

Christus en Johannes zijn nog zeer jong. Johannes houdt een distelvink (ook wel "putter" genoemd) in zijn hand. Christus reikt naar het vogeltje om het aan te raken. De distelvink staat net als de rode kleur symbool voor de kruisiging van Christus. Een legende vertelt dat de rode vlek op de kop van de distelvink ontstond ten tijde van de kruisiging, toen het vogeltje over het hoofd van Christus vloog en een doorn uit de doornenkroon trok, waarbij een spat bloed op zijn kop terechtkwam.^[2]

De achtergrond van het schilderij is heel typerend voor de werken van Raphael. Het stelt een natuurlijk landschap voor, dat het onderwerp rustig omhult, zodat de aandacht volledig gericht wordt op het onderwerp.^[2]

Beschadiging

Het schilderij was een huwelijksgift van Raphael aan zijn vriend Lorenzo Nasi, toen deze trouwde met Sandra Canigiani.^[1] Het werd in 1547 beschadigd doordat het huis van Nasi waar het zich toen bevond instortte door een aardbeving. Het schilderij was in 17 delen uiteengevallen. Het werd na de aardbeving gered en weer in elkaar gezet en kwam terecht bij de Medici's.^[1] In de volgende eeuwen werden vele restauraties uitgevoerd. De reparaties bleven echter zichtbaar.^[2] De laatste restauratie duurde jaren en werd in 2008 voltooid.^[3]

Schilderijen met hetzelfde onderwerp

Rafael heeft meer schilderijen met ditzelfde onderwerp geschilderd, Maria met Jezus en Johannes de Doper. Hieronder afbeeldingen daarvan. In alle gevallen zit of staat Jezus letterlijk hoger dan Johannes.

• 
  1503
  Madonna Diotallevi. De baby Jezus zegent Johannes, die een kruisstaf in de hand heeft.
• 
  1505
  Madonna Belvedere
• 
  1508
  Madonna Esterhazy. Dit schilderij is onvoltooid. Maria knielt op de grond, terwijl zij Jezus vasthoudt die op een rots zit. Johannes heeft een lint in zijn hand met mogelijk een tekst.
• 
  1507-1508.
  Jezus op de grond en kijkt zijn moeder aan. Johannes kijkt naar Jezus en heeft een kruisstaf in de hand.
• 
  1510
  Madonna Aldobrandini. Hier zit het drietal in een interieur. Christus heeft hier een anjer in de hand, ook een symbool van de kruisiging. Johannes heeft een kruisstaf vast.
• 
  1510
  Madonna d'Alba. Johannes heeft een kruisstaf, die aangepakt wordt door Jezus. Maria zit hier op de grond.
• 
  1514
  Madonna met de stoel. Dit schilderij heeft een geheel andere stijl en kleurstelling dan de oudere schilderijen die hier getoond zijn. Mogelijk is Rafael beïnvloed door Titiaan en Sebastiano del Piombo.
• 
  1514
  Madonna met het gordijn.