Bazylika mniejsza

Ten artykuł od 2023-09 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Bazylika mniejsza (łac. basilica minor) – tytuł honorowy, nadawany przez papieża lub w drodze prawa zwyczajowego, który otrzymują kościoły wyróżniające się wartością zabytkową, liturgiczną, pielgrzymkową i duszpasterską.

Po raz pierwszy nadał go papież Pius VI w 1783 kościołowi św. Mikołaja w Tolentino. Od 1836 przysługuje on również kościołom kolegiackim (co było związane z przeniesieniem przez Kongregację Obrzędów przywilejów kościołów kolegiackich na bazyliki mniejsze oraz z ustaleniem przez kongregację warunków spełnianych przez kościół dla otrzymania tego tytułu).

Posiadają go obecnie znaczniejsze kościoły katedralne, kolegiackie i klasztorne, a także znane sanktuaria maryjne, m.in. Jasna Góra, Altötting, Fátima, Kevelaer, Lourdes, Mariazell, Ottobeuren, Werl, Bardo, Gidle, Dębowiec, Tuchów, Krzeszów, Wambierzyce, Kalwaria Zebrzydowska, Kalwaria Pacławska.

Przywilejem bazylik jest uzyskanie odpustu zupełnego w czasie ich nawiedzenia w następujące dni: uroczystość Apostołów Piotra i Pawła (29 czerwca), święto tytułu, święto „Porcjunkuli” (2 sierpnia) i jeden raz w ciągu roku w dniu określonym według uznania, pod zwykłymi warunkami: odbycia spowiedzi sakramentalnej, przyjęcia komunii świętej, odmówienia modlitwy w intencjach wyznaczonych przez papieża^[1].

Bazylika mniejsza musi spełniać następujące warunki:

• kościół otwarty przez cały dzień,
• miejsce otrzymywania szczególnych łask za przyczyną patrona lub patronki kościoła (m.in. uzdrowienia, łaski, nawrócenia itp.),
• wartość zabytkowa,
• miejsce szczególnego kultu i pielgrzymowania
• walory duszpasterskie (wieczysta Adoracja Najświętszego Sakramentu, całodzienna spowiedź, duża częstotliwość odprawianych mszy świętych i nabożeństw),
• stali przewodnicy oprowadzający po danym kościele.

Tytuł nadawany jest zazwyczaj przez papieża w porozumieniu z watykańską Kongregacją ds. Kultu Bożego, co poprzedza procedura prawno-urzędowa przeprowadzana w episkopacie danego kraju.

Decyzję o rozpoczęciu procesu przyznania kościołowi tego tytułu podejmuje biskup danej diecezji.

Bazyliki mniejsze w Polsce

Archikatedry

Zdjęcie	Nazwa	Data nadania tytułu	Diecezja
	Bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie	XVIII w.	archidiecezja krakowska
	Bazylika archikatedralna w Gnieźnie	1931	archidiecezja gnieźnieńska
	Bazylika archikatedralna w Przemyślu	1960	archidiecezja przemyska
	Bazylika archikatedralna w Warszawie	1961	archidiecezja warszawska
	Bazylika archikatedralna w Częstochowie	1962	archidiecezja częstochowska
	Bazylika archikatedralna w Poznaniu	1962	archidiecezja poznańska
	Bazylika archikatedralna we Fromborku	1965	archidiecezja warmińska
	Bazylika archikatedralna w Gdańsku-Oliwie	1976	archidiecezja gdańska
	Bazylika archikatedralna w Szczecinie	1983	archidiecezja szczecińsko-kamieńska
	Bazylika archikatedralna w Białymstoku	1985	archidiecezja białostocka
	Bazylika archikatedralna w Łodzi	1989	archidiecezja łódzka

Katedry

1. Bazylika katedralna we Włocławku, 1907 (diecezja włocławska)
2. Bazylika katedralna w Płocku, 1910 (diecezja płocka)
3. Bazylika katedralna w Toruniu, 1935 (diecezja toruńska)
4. Bazylika katedralna w Sandomierzu, 1960 (diecezja sandomierska)
5. Bazylika katedralna w Pelplinie, 1965 (diecezja pelplińska)
6. Bazylika katedralna w Kielcach, 1970 (diecezja kielecka)
7. Bazylika katedralna w Tarnowie, 1972 (diecezja tarnowska)
8. Bazylika katedralna w Warszawie-Pradze, 1997 (diecezja warszawsko-praska)
9. Bazylika katedralna w Łowiczu, 1999 (diecezja łowicka)
10. Bazylika katedralna w Sosnowcu, 1999 (diecezja sosnowiecka)

Konkatedry

1. Bazylika konkatedralna w Gdańsku, 1965 (archidiecezja gdańska)
2. Bazylika konkatedralna w Chełmży, 1982 (diecezja toruńska)
3. Bazylika konkatedralna w Kołobrzegu, 1986 (diecezja koszalińsko-kołobrzeska)
4. Bazylika konkatedralna w Stalowej Woli, 1998 (diecezja sandomierska)
5. Bazylika konkatedralna w Olsztynie, 2004 (archidiecezja warmińska)

Kolegiaty

1. Bazylika kolegiacka w Kruszwicy, 1970 (archidiecezja gnieźnieńska)
2. Bazylika kolegiacka w Nowym Mieście Lubawskim (diecezja toruńska), 1971
3. Bazylika kolegiacka w Sejnach (diecezja ełcka), 1973
4. Bazylika kolegiacka w Pułtusku, 1975 (diecezja płocka)
5. Bazylika kolegiacka w Kaliszu, 1978 (diecezja kaliska)
6. Bazylika kolegiacka w Przeworsku, 1982 (archidiecezja przemyska)
7. Bazylika kolegiacka w Chełmie (archidiecezja lubelska), 1988
8. Bazylika kolegiacka w Dobrym Mieście, 1989 (archidiecezja warmińska)
9. Bazylika kolegiacka w Parczewie (diecezja siedlecka), 1989
10. Bazylika kolegiacka w Limanowej (sanktuarium) 1991 (diecezja tarnowska)
11. Bazylika kolegiacka w Nowym Sączu, 1992 (diecezja tarnowska)
12. Bazylika kolegiacka w Miechowie (diecezja kielecka), 1996
13. Bazylika kolegiacka w Bochni, 1997 (diecezja tarnowska)
14. Bazylika kolegiacka w Węgrowie, 1997 (diecezja drohiczyńska)
15. Bazylika kolegiacka w Krośnie (archidiecezja przemyska) 1998
16. Bazylika kolegiacka w Kętrzynie, 1999 (archidiecezja warmińska)
17. Bazylika kolegiacka w Krakowie-Kleparzu, 1999 (archidiecezja krakowska)
18. Bazylika kolegiacka w Olkuszu (diecezja sosnowiecka), 2002
19. Bazylika kolegiacka w Strzegomiu, 2002 (diecezja świdnicka)
20. Bazylika kolegiacka w Wiślicy, 2005 (diecezja kielecka)
21. Bazylika kolegiacka w Mielcu, 2006 (diecezja tarnowska)
22. Bazylika kolegiacka w Zawierciu, 2009 (archidiecezja częstochowska)
23. Bazylika kolegiacka w Poznaniu, 2010 (archidiecezja poznańska)
24. Bazylika kolegiacka w Grudziądzu, 2010 (diecezja toruńska)
25. Bazylika kolegiacka w Koronowie, 2011 (diecezja pelplińska)
26. Bazylika kolegiacka w Lesznie, 2013 (archidiecezja poznańska)
27. Bazylika kolegiacka w Myszyńcu, 2013 (diecezja łomżyńska)
28. Bazylika kolegiacka w Szamotułach, 2014 (archidiecezja poznańska)
29. Bazylika kolegiacka Przemienienia Pańskiego w Brzozowie, 2017 (archidiecezja przemyska)
30. Bazylika kolegiacka w Sieradzu, 2018 (diecezja włocławska)
31. Bazylika kolegiacka Świętej Trójcy w Janowie Podlaskim, 2018 (diecezja siedlecka)
32. Bazylika kolegiacka w Gdyni, 2019 (archidiecezja gdańska)
33. Bazylika Kolegiacka w Środzie Wielkopolskiej, 2021, (archidiecezja poznańska)^[2]

Pozostałe bazyliki mniejsze

1. Bazylika NMP Anielskiej (Sanktuarium maryjne) w Dąbrowie Górniczej (diecezja sosnowiecka), 1901
2. Bazylika Znalezienia Krzyża św. i Narodzenia NMP (Sanktuarium maryjne) w Częstochowie, 1906 (archidiecezja częstochowska)
3. Bazylika św. Franciszka z Asyżu w Krakowie, 1920 (archidiecezja krakowska)
4. Bazylika Najświętszego Serca Jezusowego w Warszawie, 1923 (diecezja warszawsko-praska)
5. Bazylika św. Mikołaja w Gdańsku, 1928 (archidiecezja gdańska)
6. Bazylika Wniebowzięcia NMP (Sanktuarium maryjne) w Starej Wsi (archidiecezja przemyska), 1927
7. Bazylika Zwiastowania NMP w Leżajsku, 1928 (archidiecezja przemyska)
8. Bazylika Nawiedzenia NMP w Wambierzycach, 1936 (diecezja świdnicka)
9. Bazylika św. Bartłomieja Apostoła i św. Jadwigi w Trzebnicy, 1943 (archidiecezja wrocławska)
10. Bazylika św. Trójcy w Krakowie, 1957 (archidiecezja krakowska)
11. Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie, 1960 (archidiecezja krakowska)
12. Bazylika NMP i św. Bartłomieja w Piekarach Śląskich, 1962 (archidiecezja katowicka)
13. Bazylika Wniebowzięcia NMP (mariacka) w Krakowie, 1963 (archidiecezja krakowska)
14. Bazylika MB Bolesnej (Sanktuarium maryjne) w Jarosławiu (archidiecezja przemyska), 1966
15. Bazylika Zwiastowania NMP (Sanktuarium Matki Boskiej Pocieszenia) w Czerwińsku nad Wisłą (diecezja płocka), 1967
16. Bazylika św. Stanisława Biskupa Męczennika w Lublinie, 1967 (archidiecezja lubelska)
17. Bazylika Wniebowzięcia NMP i św. Michała Archanioła w Trzemesznie, 1969 (archidiecezja gnieźnieńska)
18. Bazylika MB (Sanktuarium maryjne) w Gietrzwałdzie, 1970 (archidiecezja warmińska)
19. Bazylika na Świętej Górze (Sanktuarium maryjne) w Głogówku, 1970 (archidiecezja poznańska)
20. Bazylika św. Krzyża w Krakowie-Mogile, 1970 (archidiecezja krakowska)
21. Bazylika św. Anny (Sanktuarium maryjne) w Kodniu (diecezja siedlecka), 1973
22. Bazylika św. Filipa Neri i św. Jana Chrzciciela (Sanktuarium maryjne) w Studziannie, 1973 (diecezja radomska)
23. Bazylika św. Ludwika Króla i Wniebowzięcia NMP w Katowicach-Panewnikach, 1974 (archidiecezja katowicka)
24. Bazylika MB Anielskiej (Sanktuarium maryjne) w Kalwarii Zebrzydowskiej, 1979 (archidiecezja krakowska)
25. Bazylika św. Anny (Sanktuarium) na Górze św. Anny, 1980 (diecezja opolska)
26. Bazylika Niepokalanej Wszechpośredniczki Łask w Niepokalanowie (archidiecezja warszawska), 1980
27. Bazylika Nawiedzenia NMP (Sanktuarium maryjne) w Świętej Lipce, 1983 (archidiecezja warmińska)
28. Bazylika św. Piotra i św. Pawła (Sanktuarium maryjne) w Leśnej Podlaskiej (diecezja siedlecka), 1984
29. Bazylika Ofiarowania NMP w Różanymstoku (Sanktuarium maryjne), 1987 (archidiecezja białostocka)
30. Bazylika św. Brygidy w Gdańsku, 1991 (archidiecezja gdańska)

    

31. Bazylika Matki Pokoju (Sanktuarium) w Stoczku Warmińskim, 1988 (archidiecezja warmińska)
32. Bazylika Ofiarowania NMP w Wadowicach, 1992 (archidiecezja krakowska)
33. Bazylika św. Antoniego Padewskiego w Rybniku, 1993 (archidiecezja katowicka)
34. Bazylika Ścięcia św. Jana Chrzciciela w Chojnicach (diecezja pelplińska), 1993
35. Bazylika Narodzenia NMP i św. Mikołaja w Bielsku Podlaskim (diecezja drohiczyńska), 1996
36. Bazylika Nawiedzenia NMP na Piasku w Krakowie, 1996 (archidiecezja krakowska)
37. Bazylika św. Wincentego à Paulo w Bydgoszczy, 1997 (diecezja bydgoska)
38. Bazylika Narodzenia NMP (Sanktuarium maryjne) w Pszowie, 1997 (archidiecezja katowicka)
39. Bazylika Wniebowzięcia NMP w Gidlach (archidiecezja częstochowska), 1998
40. Bazylika Wniebowzięcia NMP w Krzeszowie, 1998 (diecezja legnicka)
41. Bazylika św. Jana Apostoła w Oleśnicy (archidiecezja wrocławska), 1998
42. Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Augustowie (diecezja ełcka), 2001
43. Bazylika św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Braniewie, 2001 (archidiecezja warmińska)
44. Bazylika Wniebowzięcia NMP w Ludźmierzu, 2001 (archidiecezja krakowska)
45. Bazylika św. Wojciecha (Sanktuarium maryjne) w Wąwolnicy, 2001 (archidiecezja lubelska)
46. Bazylika Matki Bożej Rokitniańskiej w Rokitnie, 2002 (diecezja zielonogórsko-gorzowska)
47. Bazylika św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa na Skałce w Krakowie, 2003 (archidiecezja krakowska)
48. Bazylika Bożego Miłosierdzia (Sanktuarium Bożego Miłosierdzia) w Krakowie-Łagiewnikach, 2003 (archidiecezja krakowska)
49. Bazylika św. Kazimierza w Radomiu, 2003 (diecezja radomska)
50. Bazylika św. Marii Magdaleny i św. Stanisława w Szczepanowie (diecezja tarnowska), 2003
51. Bazylika MB Wspomożenia Wiernych (Sanktuarium maryjne) w Twardogórze, 2003 (diecezja kaliska)
52. Bazylika św. Elżbiety Węgierskiej we Wrocławiu, 2003 (archidiecezja wrocławska)
53. Bazylika św. Krzyża w Warszawie, 2003 (archidiecezja warszawska)
54. Bazylika św. Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu, 2004 (diecezja świdnicka)
55. Bazylika Bożego Ciała w Krakowie-Kazimierzu, 2005 (archidiecezja krakowska)
56. Bazylika MB Bolesnej Królowej Polski (Sanktuarium maryjne) w Licheniu, 2005 (diecezja włocławska)
57. Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Dąbrowie Górniczej (diecezja sosnowiecka), 2008
58. Bazylika Imienia Najświętszej Maryi Panny w Inowrocławiu, 2008 (archidiecezja gnieźnieńska)
59. Bazylika św. Anny w Lubartowie, 2008 (archidiecezja lubelska)
60. Bazylika św. Wojciecha w Mikołowie, 2008 (archidiecezja katowicka)
61. Bazylika Wniebowzięcia NMP w Rzeszowie, 2008 (diecezja rzeszowska)
62. Bazylika św. Jana Chrzciciela w Szczecinie, 2008 (archidiecezja szczecińsko-kamieńska)
63. Bazylika św. Jerzego Męczennika i Sanktuarium Męki Pańskiej w Ziębicach, 2008 (archidiecezja wrocławska)
64. Bazylika Wniebowzięcia NMP i Sanktuarium Św. Maksymiliana w Zduńskiej Woli, 2009 (diecezja włocławska)
65. Bazylika Narodzenia Najświętszej Marii Panny i Sanktuarium Pana Jezusa w Więzieniu w Gorlicach, 2009 (diecezja rzeszowska)
66. Bazylika Wniebowzięcia NMP (sanktuarium maryjne) w Rudach, 2009 (diecezja gliwicka)
67. Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Bardzie, 2009 (diecezja świdnicka)
68. Bazylika św. Jakuba i św. Agnieszki w Nysie, 2009 (diecezja opolska)
69. Bazylika św. Marcina w Pacanowie, 2009 (diecezja kielecka)
70. Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Tuchowie, 2010 (diecezja tarnowska)
71. Bazylika Trójcy Przenajświętszej w Kobyłce, 2011 (diecezja warszawsko-praska)
72. Bazylika św. Erazma i św. Pankracego w Jeleniej Górze, 2011 (diecezja legnicka)
73. Bazylika Matki Bożej Płaczącej z La Salette w Dębowcu, 2012 (diecezja rzeszowska)
74. Bazylika Trójcy Przenajświętszej i św. Anny w Prostyni, 2012 (diecezja drohiczyńska)
75. Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Sokołach, 2012 (diecezja łomżyńska)
76. Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Mikołaja w Bolesławcu, 2012 (diecezja legnicka)
77. Bazylika św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Grybowie, 2013 (diecezja tarnowska)
78. Bazylika Najświętszego Serca Pana Jezusa w Trzebini, 2013 (archidiecezja krakowska)
79. Bazylika Trójcy Świętej na Świętym Krzyżu, 2013 (diecezja sandomierska)
80. Bazylika Matki Boskiej Królowej Męczenników w Bydgoszczy, 2014 (diecezja bydgoska)
81. Bazylika św. Jadwigi w Legnickim Polu, 2014 (diecezja legnicka)
82. Bazylika Matki Bożej Ostrobramskiej w Skarżysku-Kamiennej, 2014 (diecezja radomska)
83. Bazylika NMP Niepokalanie Poczętej (sanktuarium maryjne) w Górce Klasztornej, 2015 (diecezja bydgoska)
84. Bazylika św. Szczepana i Matki Boskiej Boguckiej w Katowicach, 2015 (archidiecezja katowicka)
85. Bazylika Matki Bożej Królowej Miłości i Pokoju Pani Kujaw w Markowicach, 2015 (archidiecezja gnieźnieńska)
86. Bazylika św. Antoniego z Padwy w Radecznicy, 2015 (diecezja zamojsko-lubaczowska)
87. Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Bielsku-Białej, 2016 (diecezja bielsko-żywiecka)
88. Bazylika św. Józefa w Poznaniu, 2017 (archidiecezja poznańska)
89. Bazylika Matki Bożej Rychwałdzkiej w Rychwałdzie, 2017 (diecezja bielsko-żywiecka)
90. Bazylika św. Rocha w Białymstoku, 2018 (archidiecezja białostocka)
91. Bazylika św. Jana Chrzciciela w Krotoszynie, 2019 (diecezja kaliska)
92. Bazylika Matki Bożej Bolesnej w Skrzatuszu, 2019 (diecezja koszalińsko-kołobrzeska)
93. Bazylika św. Jakuba Apostoła w Piotrkowie Trybunalskim, 2019 (archidiecezja łódzka)
94. Bazylika Znalezienia Krzyża Świętego w Kalwarii Pacławskiej, 2020 (archidiecezja przemyska)

Bazyliki mniejsze na świecie

 Ta sekcja jest niekompletna. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

1. Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny we Lwowie
2. Bazylika archikatedralna św. Stanisława Biskupa i św. Władysława w Wilnie
3. Bazylika archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kownie
4. Bazylika katedralna św. Franciszka Ksawerego w Grodnie
5. Bazylika katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Pińsku
6. Bazylika katedralna w Spirze
7. Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Budsławiu
8. Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Agłonie
9. Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Szydłowie
10. Bazylika Zwiastowania Pańskiego w Nazarecie
11. Bazylika Narodzenia Pańskiego w Betlejem
12. Bazylika Konania w Jerozolimie
13. Bazylika Grobu Świętego w Jerozolimie
14. Bazylika św. Szczepana w Jerozolimie
15. Bazylika Najświętszej Maryi Panny w Șumuleu Ciuc
16. Bazylika Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Svetej Gorze
17. Bazylika św. Anny w Jerozolimie
18. Bazylika św. Mikołaja w Bari
19. Bazylika Sagrada Familia w Barcelonie
20. Bazylika św. Heleny w Birkirkarze
21. Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Għarb
22. Bazylika św. Piotra i św. Pawła w Nadur
23. Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Senglei
24. Bazylika i sanktuarium Ta’ Pinu
25. Bazylika Matki Bożej Bezpiecznej Przystani i św. Dominika w Valletcie
26. Bazylika Matki Bożej z Góry Karmel w Valletcie
27. Bazylika Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Xagħra

Zobacz też

• Bazylika
• Bazylika większa
• Sanktuarium
• Świątynia

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Aktualna lista i mapa bazylik w Polsce na stronie gcatholic.org