Dejnokrates

Dejnokrates, Dinokrates – architekt i urbanista grecki, działający w drugiej połowie IV wieku p.n.e., pochodzący prawdopodobnie z Rodos i pozostający w służbie Aleksandra Macedońskiego. Był artystą specjalizującym się w przedsięwzięciach monumentalnych i nietuzinkowych.

Źródła i wątpliwości

O Dejnokratesie pisali Witruwiusz, Diodor Sycylijski, Plutarch, Strabon i inni pisarze starożytni. Różni autorzy podają nieco odmienne brzmienie jego imienia. Także Rodos jako miejsce jego pochodzenia podawane jest w wątpliwość, bierze się także pod uwagę Macedonię.

Projekty zrealizowane

Z rozkazu swego mecenasa projektował urbanistyczny plan Aleksandrii oparty na prostokątnej siatce ulic (332/331 p.n.e.). Później wzniósł w Babilonie niezwykły, znany z opisu monument apoteozujący Hefajstiona – gigantyczny stos pogrzebowy o wysokości około 58 m, zajmujący powierzchnię 380 m², kształtem przypominający ziggurat, dekorowany z orientalnym przepychem m.in. rzeźbami i reliefami (np. z przedstawieniami Gigantomachii, lwów, byków ze złota), po stosownych uroczystościach strawiony przez ogień. Do projektów zrealizowanych zaliczają się również świątynie w Delfach, Delos i innych miastach greckich, a także był współtwórcą tzw. Drugiej Świątyni Artemidy w Efezie, budowana od 334 p.n.e.

Projekty niezrealizowane

O wielkim rozmachu twórczym Dejnokratesa może świadczyć przedstawiony Aleksandrowi Wielkiemu projekt przekucia góry Atos na posąg będący popiersiem Aleksandra, trzymającym miasto w lewej dłoni i ogromną czarę w prawej, z której zebrane wody strumieni spadałyby kaskadą do morza. Projekt ten jednak nigdy nie doczekał się realizacji. Innym niezrealizowanym projektem był grobowiec Filipa Macedońskiego, ojca Aleksandra, w formie piramidy, niezrealizowany na skutek dużych kosztów, jakie pochłonęłaby jego budowa i przedwczesnej śmierci Aleksandra.

Bibliografia

• publikacje:
  • Encyklopedia sztuki starożytnej, praca zbiorowa, WAiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 176, ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WAiF).
  • Twardecki A., Słownik sztuki starożytnej Grecji i Rzymu, Unia Wydawnicza „Verum”, Warszawa 1998, s. 50, ISBN 83-85921-75-3.
• strony WWW:
  • O Dejnokratesie na stronie Muzeum Technologicznego w Salonikach. tmth.edu.gr. [dostęp 2009-12-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-02-24)]. (ang.).