Dyptyk (sztuka sakralna) : Historia, Przykłady malowanych dyptyków, Zobacz też Wikipedia, wolna encyklopedia

Dyptyk (sztuka sakralna)

Ten artykuł dotyczy obiektu sztuki sakralnej. Zobacz też: inne znaczenie tego słowa.

Ten artykuł od 2023-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Dyptyk z Wilton House (ok. 1395) o wymiarach skrzydła 47,5 × 29,2 cm (National Gallery w Londynie)

Dyptyk (z gr. διπτυχος diptichos – „podwójnie składany”) – w sztuce sakralnej rodzaj niewielkiego przenośnego obiektu artystycznego, służącego celom dewocyjnym (np. prywatnemu nabożeństwu, w podróży), złożonego z dwóch połączonych zawiasowo i składanych tabliczek (skrzydeł). Dekorowany malowanymi lub płaskorzeźbionymi przedstawieniami o treściach religijnych.

Historia

Dyptyk malowany pojawił się najpierw w bizantyjskim malarstwie ikonowym, do sztuki chrześcijaństwa zachodniego przeniknął w XIII wieku we Włoszech. Początkowo na dyptykach przedstawiano głównie Madonnę na jednym ze skrzydeł, a Ukrzyżowanie lub Chrystusa jako Męża boleści na drugim. W XIV i XV wieku rozpowszechnił się w Europie jako ważne zjawisko w rozwoju sztuki dewocyjnej. Obok typowych dawniej dyptyków z Madonną i umęczonym Chrystusem pojawiły się dyptyki z przedstawieniem fundatorów modlących się do świętej postaci. Z nich w końcu XV wieku wykształciły się dyptyki portretowe, o treściach przede wszystkim świeckich, np. z portretami dwojga małżonków.

Dyptyk jest poprzednikiem składanych nastaw ołtarzowych w formie tryptyków i innych poliptyków. W okresie późnego gotyku pojawiały się sporadycznie dyptyki dużych rozmiarów, jak np. Madonna Estienne Chevaliera Jeana Fouqueta, które niekiedy mogły też służyć jako nastawy ołtarzowe w kościołach. W Polsce przykładem nastawy ołtarzowej w formie dyptyku jest tzw. dyptyk Winterfeldów z Kościoła Mariackiego w Gdańsku.

W sztuce współczesnej dyptykiem nazywa się też czasem parę obrazów połączonych ze sobą treściowo i kompozycyjnie.